Zgon – wieś rybacka i letniskowa, położona na południowym krańcu Jeziora Mokrego. Powstała w 1708 roku na czterech włókach nowizn szkatułowych. Lokatorami byli Marcin Sokół i Jakub Rudnik z Faryn w powiecie szczycieńskim.  W 1785 roku było tutaj 10 dymów, w 1815 roku – 8 dymów i 45 osób, w 1838 roku wieś na prawie chełmińskim liczyła 16 dymów i 111 mieszkańców. Zabudowa wsi ułożyła się w kształcie ulicówki. Nazwa miejscowości pochodzi zapewne stąd, że do tego zakątka w czasie łowów dokonywano „zgonu” zwierząt łownych.  Jednoklasowa szkoła istniała w tej wsi od 1824 roku. W 1935 roku do dwuklasowej szkoły zatrudniającej dwóch nauczycieli uczęszczało 91 dzieci. Zgon należał początkowo do parafii w Nawiadach, później do Ukty. W roku 1939 liczył 371 mieszkańców. Trzeba dodać, iż miejscowość ta znajduje się na dość ożywionej trasie turystycznej – Szczytno – Ruciane – Pisz.

Źródło: Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze. Olsztyn 1975 r., str. 207.

Krutyński Piecek powstał jako smolarnia w drugiej połowie XVII stulecia. Był to zakład państwowy, przy którym robotnicy założyli nad rzeką Krutynią osadę na tak zwanych przymiarkach dziedzicznych. W roku 1785 były tam 3 dymy. W miarę postępu w uprzątaniu gruntów z zarośli osada przybierała z wolna charakter bardziej rolniczy i w 1815 roku liczyła 7 dymów i 33 osoby. Wtenczas istniała jeszcze smolarnia. Ale w 1838 roku była to już wieś mająca 23 dymy i 154 mieszkańców. W roku 1874 Krutyński Piecek połączono
z dotychczasową osadą Krutyńska Karczma i odtąd wieś została samoistną gminą polityczną.

Źródło: Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze. Olsztyn 1975 r.

Czytaj więcej...